JU Narodna biblioteka i čitaonica “Njegoš” Cetinje je jedna od najstarijih kulturnih ustanova na ovim prostorima. Osnovana je 4. februara 1868. godine. Njeni osnivači su: crnogorski suveren Nikola I, mitropolit Ilarion Roganović i 19 najuglednijih ličnosti ondašnje Crne Gore.

Tokom svog vijek i po dugog postojanja, više puta je mijenjala lokaciju, a i svoj status. Danas Biblioteka funkcioniše kao samostalna javna ustanova. Od 13. novembra 2013. godine pri odjeljenju za odrasle funkcioniše i Američka čitaonica.

Od svog osnivanja bila je središte okupljanja kulturnih radnika i intelektualaca i centar kulturnog djelovanja u čitavoj Crnoj Gori krajem XIX i početkom XX vijeka.

Pod njenim uticajem  realizovane su značajne ideje, osnivana  društva, muzeji, biblioteke (Pjevačko društvo 1871. godine, Dobrovoljno pozorišno društvo 1883. godine, Državni muzej 1890. godine, Državna biblioteka 1893. godine, Državni arhiv 1890. godine), tako da je čitaonica imala veliku ulogu u utemeljivanju kulturnog života Crne Gore. Inicijativom  uprave Cetinjske čitaonice donijeta je Odluka o izgradnji  “kuće za pozorište, biblioteku i muzej” – Zetski dom.

Sredinom 1884. godine, u vlastitoj štampariji,  pokrenut je književni časopis “Crnogorka” (1884-1885) koju je uređivao Jovan Pavlović- Predsjednik Cetinjske čitaonice, direktor Cetinjske gimnazije, ministar prosvjete i crkvenih djela.

1893. godine Čitaonica je štampala II izdanje djela Nikole I “Pjesnik i vila”, zatim časopis “Luča”  i  “Književni list”.

U drugoj polovini 1879. godine Cetinjska čitaonica je imala 68 naslova domaćih i stranih periodičnih publikacija. Kao takva bila je omiljeno mjesto boravka, okupljanja i rada brojnih stranaca koji su dali svoj doprinos njenom značaju: Pavle Rovinski, Luko Zore, Jovan Pavlović, Mirko Mijušković, Gavrilo Cerović i dr.